Cytaty Seneka

„Chwalebnie jest czynić to, co należy, a nie to, co wolno.”

„Żyj z ludźmi, jakby widziany przez Boga; z Bogiem rozmawiaj, jakby słuchany przez ludzi.”

„Nie chciał żyć, kto nie chce umrzeć. Życie bowiem zostało dane pod warunkiem śmierci. Ku niej idziemy. Dlatego głupotą jest lękać się jej, ponieważ boimy się tego co niepewne, na to co pewne, czekamy.”

„Człowiek jest z natury zwierzęciem towarzyskim.”

„Ustawiczne pijaństwo powoduje zdziczenie umysłów.”

„Zgodą wzrastają małe rzeczy, niezgodą największe upadają.”

„To, co zdobyliśmy z największym trudem, najbardziej kochamy.”

„Umieramy co dzień. Co dzień bowiem tracimy jakąś cząstkę życia, a nawet wtedy, kiedy rośniemy, życie maleje.”

„Nic się nam nie podoba bardziej niż to, cośmy utracili.”

„Nie ma większej siły niż prawdziwa miłość.”

„Życie szczęśliwe to życie zgodne ze swoją naturą.”

„Kobiety wychodzą za mąż, po to, żeby się rozwieść, i rozwodzą się po to, żeby wyjść za mąż.”

„Tłum depce leżącego.”

„Niewielkie troski mówią, ogromne – milczą zdrętwiałe.”

„Potrzeby naszego ciała są skromne: domaga się ono jedynie ochrony przed zimnem, pokarmu dla zaspokojenia głodu i pragnienia. Wszystko, czego pożądamy ponadto, służy naszym wadom, a nie rzeczywistym potrzebom.”

„Klęska jest okazją do cnoty.”

„Co to jest mądrość? Zawsze chcieć i nie chcieć tego samego.”

„Ten popełnił zbrodnię, komu przyniosła korzyść.”

„Uczymy się nie dla szkoły, lecz dla życia.”

„Szczęśliwy nie jest ten, kto wydaje się innym, lecz ten, kto sam się za takiego uważa.”

„Przeciwności losu uczą mądrości, powodzenie ją odbiera.”

„Prawdziwa radość jest rzeczą poważną.”

„Najgorsze dla nas jest właśnie to, że wykazujemy starczą powagę, a dziecięce wady.”

„Wędrowiec idący drogą dochodzi do jakiegoś końca: tylko błądzenie nie ma kresu.”

„Nigdy nie będzie szczęśliwy ten, kogo dręczy myśl, że ktoś jest szczęśliwszy od niego.”

„Część leczenia zależy od woli wyleczenia.”

„Najwyższym dobrem jest życie zgodne z naturą.”

„Ze strony zaś ludzi co dzień grozi człowiekowi niebezpieczeństwo. Przeciwko niemu się przygotuj, jemu się z wielką uwagą przyglądaj. Żadne nieszczęście nie zdarza się częściej, żadne nie zagraża nam uporczywiej, żadne nie wkrada się przymilniej. Niebezpieczeństwo ze strony ludzi bywa zupełnie niespodziane i ukrywa się tym staranniej, im bliżej się przysuwa (…). Mylisz się, jeśli wierzysz wyrazowi twarzy tych, których spotykasz. Człowiekowi zguba drugiego człowieka sprawia przyjemność.”

„Połowa wyzdrowienia to chcieć wyzdrowieć.”

„Najlżejszego ciosu nie zniesie szczęście nigdy nie zamącone. Ale kto się bezustannie boryka z przeciwnościami, temu ciosy nadały hart stali, ten się nie cofnie przed żadnym niebezpieczeństwem, ten nawet powalony, na kolanach wojuje.”

„Głód nie ma ambicji.”

„Dobro nie rodzi się ze zła.”

„Pojedyncze dni uważaj za osobne żywoty.”

„Kogo ranek widzi wyniosłym, tego wieczór widzi powalonym.”

„Najwyższym dobrem jest duch, który gardzi każdą rzeczą przygodną, a z samej cnoty czerpie radość.”

„Nieprzerwane powodzenie nie wytrzyma żadnego ciosu. Lecz kto nieustannie zmaga się ze swoja niedolą, ten cierpieniom zawdzięcza hart i nie ustąpi przed żadnym złem, a nawet jeśli upadnie, będzie walczył jeszcze na klęczkach.”

„Oszczędność jest to umiejętność unikania zbędnych wydatków.”

„Wiele zwierząt przewyższa nas wdziękiem.”

„Nie było wielkiego geniuszu bez przymieszki szaleństwa.”

„Mało jest takich, których zmuszono do niewoli, więcej tych, co dobrowolnie w nią idą.”

„Pośród wielu nieszczęść uczymy się sztuki milczenia.”

„Temu kto nie wie do jakiego portu zmierza, nie sprzyja żaden wiatr.”

„Miłość jest jak wiatr, raz silniejsza, a raz słabsza.”

„Trzeba przestawać z ludźmi, którzy są jak najbardziej łagodni i łatwi do współżycia, jak najmniej z niespokojnymi i kłótliwymi. Właściwości charakteru przyswajamy sobie od tych, z którymi obcujemy. I podobnie jak pewne choroby ciała przenoszą się przez zetknięcie na innych, tak samo i człowiek swe wady przekazuje najbliższym z otoczenia.”

„Inaczej niż życie, śmierć nie może zostać człowiekowi odebrana i dlatego możemy uważać ją za dar Boga.”

„Zmienne są koleje spraw.”

„Prawda nie lubi czekać.”

„W walce schodzi się na poziom przeciwnika.”

„Często ogień i miecz zastępują lekarstwo.”

„Nikt nie zapomina o swoim szczęściu.”

„Czego nie zabrania prawo, zabrania wstyd.”

„Czy jest coś gorszego niżeli śmierć? Życie, jeśli pragniesz umrzeć.”

„Człowiek zmęczony szuka sporu.”

„Co człowiek posiada najlepszego, to leży poza zasięgiem potęgi ludzkiej i ani nie może być dane, ani zabrane.”

„Dla ludu religia jest prawdą, dla mędrców fałszem, a dla władców jest po prostu użyteczna.”

„Drzewo nie smagane wichrem, rzadko kiedy wyrasta silne i zdrowe.”

„Co zrobisz drugiemu, oczekuj od niego.”

„O, jak dobrze byłoby dla niektórych ludzi, gdyby mogli uciec od siebie samych! Teraz sami się dręczą, drażnią, deprawują, straszą. Cóż pomoże wyprawa zamorska czy przeprowadzka do innego miasta? Jeżeli chcesz umknąć przed tym, co cię gnębi, trzeba ci być innym, a nie gdzie indziej.”

„Komu wolno grzeszyć, mniej grzeszy.”

„Jeśli znajdziesz prawdziwego przyjaciela (co zdarza się naprawdę rzadko!) chroń go, bo to drugi ty.”

„Jeśli chcesz być kochany, kochaj.”

„Język prawdy jest prosty.”

„Żyj w czasie – niezależny od czasu.”

„Mądrego człowieka ani pomyślność nie wbija w dumę, ani niepowodzenie nie zniechęca do życia.”

„Wszystko co przyszłe jest niepewne, a to co pewne zmierza ku gorszemu.”

„Wielki jest człowiek, który w bogactwie żyje tak, jakby był ubogi.”

„Obfite pożywienie hamuje bystrość umysłu.”

„Aby poznać siebie, trzeba się wystawiać na próbę. Tylko tak może się przekonać każdy, na co go stać.”

„Jest tak: nie otrzymujemy krótkiego życia, ale czynimy je krótkim, i nie brakuje nam życia, ale trwonimy je.”

„Gubimy się naśladując innych: oddzielmy się tylko od tłumu, a wrócimy do zdrowia.”

„Zły obraca wszystko w zło – nawet rzeczy, które mu się przygodziły w najlepszej postaci.”

„Poćwiartuj i podepcz wszystko, co jest ci obiecywane przez kogoś lub od kogoś, podążaj zaś do prawdziwego dobra i raduj się z tego, co własne.”

„Kochać to znaczy zapomnieć o sobie.”

„Lepiej śmiać się z życia niż narzekać.”

„Porywczość jest grzechem niedojrzałości.”

„Największą władzą jest władza nad samym sobą.”

„Nie sądźcie, że radość polega na uśmiechu; radość to rzecz bardzo poważna.”

„Ręka rękę myje.”

„Kiedy lekarstwo jest haniebne, wstyd przychodzić do zdrowia.”

„Przyglądnij się każdemu człowiekowi z osobna, zastanów się nad ludzkością; nie ma człowieka, którego życie nie miałoby na widoku jutra. Co w tym złego?”
– pytasz. Nieskończenie wiele. Ludzie bowiem nie żyją, lecz dopiero mają żyć. Wszystko odwlekają. Choćbyśmy się nawet wysilali, to i tak życie nas wyprzedzi: teraz zwlekamy, życie przechodzi obok nas, jakby czyje inne, i choć kończy się w ostatnim dniu, to codziennie mija.”

„Każdy kogut na swych śmieciach śmielszy.”

„Życie bez celu jest błądzeniem.”

„Boimy się nie śmierci, ale wyobrażenia, jakie o niej mamy.”

„Los tylko dla tego jest ciężki, na kogo spada niespodziewanie, a ten łatwo stawi mu czoło, kto zawsze jest przygotowany na każdą przeciwność.”

„Kupioną wierność da się przekupić.”

„Człowiek jest dla człowieka świętością.”

„Pijaństwo nie jest przyczyną ułomności, ono jedynie je obnaża.”

„Ojczyznę kocha się nie dlatego, że wielka, ale dlatego, że własna.”

„Dopóki los pozwala, żyjcie wesoło.
Przez ciernie do gwiazd.”

„Przyjaźń zawsze jest pożyteczna, a miłość często szkodliwa.”

„Najlepiej przecierpieć, czego odmienić nie można.”

„Ucząc innych, sami się uczymy.”

„Nie spuszczamy z oczu cudzych błędów, a własne chowamy za plecami.”

„Kto nie może mieć nadziei na nic, niech na nic nie traci nadziei.”

„Obawiacie się wszystkiego jako śmiertelni, a pożądacie wszystkiego, jakbyście byli nieśmiertelni.”

„Dobry człowiek różni się od boga tylko czasem trwania.”

„Spośród wszystkich naszych nieszczęść najgorsze jest to, że zmieniamy nawet nasze wady. A więc nie udaje nam się nawet wytrwać przy złu, w którym jużeśmy się zżyli. Raz ta, raz tamta wada przypada nam do gustu, i dręczy nas również to, ze nasze opinie są nie tylko błędne, ale i zmienne; miotamy się na wszystkie strony, chwytamy się coraz to czegoś innego, porzucamy nasze pragnienia i do porzuconych wracamy, i tak wahamy się pomiędzy pożądaniem a skruchą. Jesteśmy całkowicie zawiśli od cudzych poglądów, i to nam się wydaje najlepsze, o co zabiega i co wielbi wielu, a nie to co godne zabiegów i uwielbienia. Nie uważamy także, że jakaś droga jest dobra czy zła sama przez się, lecz ze względu na ilość śladów, wśród których nie ma jednak śladów ludzi wracających wybraną drogą.”

„Musimy jednak mieszać i wzajemnie przeplatać dwie rzeczy: samotność i obcowanie z ludźmi. Samotność będzie w nas budzić tęsknotę za ludźmi, ludzie – za nami. I w ten sposób jedno stanie się dla drugiego lekarstwem – niechęć do ludzi uleczy samotność, niechęć do samotności – przebywanie między ludźmi.”

„Owoce są najsmaczniejsze, kiedy się kończą. Dzieciństwo najpiękniejsze jest, kiedy się z niego wyrasta. Pijakom największą przyjemność sprawia ostatni kielich wina, ten, który ich pogrąża, który wieńczy pijaństwo. Wszelka rozkosz odsuwa na sam koniec to, co ma w sobie najmilszego. Najprzyjemniejszy jest wiek już podeszły, ale jeszcze nie podupadły. A nawet i ów, uważam, stojący na samej krawędzi życia, ma swoje przyjemności. Albo już samo to zastępuje przyjemności, że wcale się nie odczuwa ich braku.”

„Kto sieje żal, będzie zbierał gniew.”

„Pijaństwo nie tworzy wad – wydobywa je na wierzch.”

„Młodzi chętnie słuchają gorszych rad.”

„Dlaczego Bóg wszystkich najlepszych nawiedza chorobą lub smutkiem, albo innymi utrapieniami? Dla tej samej przyczyny, dla której na wojnie najniebezpieczniejsze zadania powierza się najdzielniejszym żołnierzom.”

„Powinniśmy być świadomi, że powodem naszych kłopotów nie jest miejsce naszego pobytu, lecz my sami: jesteśmy bowiem zbyt słabi, aby cokolwiek ścierpieć, nie umiemy przez dłuższy czas znieść ani trudu, ani rozkoszy, ani siebie samych, ani w ogóle żadnej rzeczy.”

„Ciężary mniej przygniatają tych, którzy umieją je nosić.”

„Otwartego prowadzą losy, opornego siłą ciągną.”

„Cudze błędy mamy na oku, nasze poza nami.”

„Tym więcej pragniemy, im więcej przypadło nam w udziale.”

„Najważniejsza umiejętność władcy to umieć znieść nienawiść.”

„Każdy lud może żyć i rozwijać się tylko dotąd, dokąd zna i miłuje swoją przeszłość, ginie, gdy traci dla niej szacunek.”

„Dla chorego i miód jest gorzki.”

„Należy wysłuchać także drugiej strony.”

„Tylko śmierć przywraca niewinność zwiedzionym do zbrodni.”

„Hańbą jest, że rozum nie daje nam takiej pewności, do jakiej prowadzi głupota.”

„Pozory mylą.”

„Czemu się gnębisz? Spadłeś na samo dno? Teraz właściwy czas, abyś się podniósł.”

„Aby poznać samego siebie, trzeba się wystawiać na próby.”

„Cała harmonia tego świata składa się z elementów sprzecznych.”

„Często krzywda sprowadza lepszy los. Wiele rzeczy runęło, aby wznieść się wyżej.”

„Kto się boi, jest niewolnikiem.”

„Cokolwiek robisz – pamiętaj o śmierci.”

„Człowiek nieszczęśliwy to rzecz święta.”

„Śmierć znaczy nie być. Już wiem, jak to jest. Będzie to samo po mnie, co było przede mną. Jeśli jest tam jakowe cierpienie, to musiało też istnieć, zanim przyszliśmy na świat. Lecz wtedy nie odczuwaliśmy żadnej męki. Powiedz, mi proszę, czy nie nazwałbyś wielkim głupcem tego, kto by uważał, że gorzej dla lampy, gdy została zgaszona, niż przed zapaleniem? Nas również zapala się i gasi: cierpień doznajemy jedynie w owym okresie pośrednim, a przed nim i po nim jest głęboki spokój. Nasz błąd, jeśli się nie mylę, pochodzi stąd, że sądzimy, iż śmierć idzie za nami, gdy ona i poprzedza, nas i ściga. Wszystko, co było przed nami, jest śmiercią. Jakaż więc różnica, czy mogole nie zaczniesz życia, czy je skończysz, jeśli tak czy owak jedynym wynikiem jest nie być?

„Od człowieka człowiekowi grozi codzienne niebezpieczeństwo.”

„Trudno jest wierzyć w cuda.”

„Nie umiemy dobrodziejstw ani dawać ani przyjmować.”

„Biednym jest nie ten, kto ma mało, ale ten, kto tęskni za tym, by mieć więcej.”

„Nie dla szkoły, lecz dla życia uczymy się.”

„Wierz mi, szczęśliwszy ten, komu zbędne jest powodzenie, niż ten, kto ma go pod dostatkiem.”

„U przyjaciół wszystko jest wspólne.”

„Przez całe życie należy się uczyć żyć i – co może jeszcze bardziej cię zdziwi – przez całe życie należy się uczyć umierać.”

„Cnoty nie można nikomu zabronić, jest ona dla wszystkich otwarta.”

„Dumne i przepotężne jest miano matki.”

„Musisz żyć dla innych, jeśli chcesz żyć z pożytkiem dla siebie.”

„Wszystkich zrównuje proch; rodzimy się nierówni, równi umieramy.”

„Komu wolno wiele, temu najmniej przystoi być samowolnym.”

„Trzeba, żebyś żył dla innych, jeżeli chcesz żyć dla siebie.”

„Najlepszym lekarstwem na gniew jest zwłoka. Wrogość natychmiast znika, jeśli się jej wyrzeknie jedna ze stron.”

„Niechaj twe słowa będą nieustraszone: kto prosi nieśmiało, uczy odmowy.”

„Z życiem jak ze sztuką w teatrze: ważne nie jak długo trwa, ale jak zagrana.”

„Długi dzień łagodzi ból.”

„Wszystko, co osiągnęło szczyt, bliskie jest swego końca.”

„Szukam szczęścia człowieka, a nie szczęścia brzucha, który pojemniejszy jest u bydląt i dzikich zwierząt!

„Nie buduj domu na piasku, a szczęścia – na sercu kobiecym.”

„Nie narazi się na cudzy śmiech, kto sam zaczął od siebie.”

„Nie ma nic niemądrzejszego niż oczekiwanie nieszczęść.”

„Leżeć przy stole na uczcie jest złem, znajdować się zaś na torturach – dobrem, jeżeli przy tamtym pierwszym sprawujemy się nieprzystojnie, a przy tym drugim zgodnie z wymogami cnoty.”

„Śmierć jest wyzwoleniem od wszelkich cierpień i kresem, poza który nie sięgają nasze nieszczęścia, i z powrotem wprowadza nas w stan spokoju, w jakim trwaliśmy przed narodzeniem. Jeżeliby kto litował się nad umarłymi, niechże się lituje także nad narodzonymi. Śmierć nie jest dobrem, ani złem; to bowiem może być dobrem lub złem, co jest czymś. Natomiast to, co jest niczym i sprowadza wszystko do nicości, nie poddaje nas żadnemu Losowi. Wszelkie bowiem zło i dobro dotyczy pewnej materii. Nie może Los panować nad tym, co uwolniła natura, i nie może być nieszczęśliwy, kto nie istnieje.”

„Na przyszłość zastanawiaj się nie tylko nad tym, czy prawdą jest to, co mówisz, lecz czy ten, do kogo mówisz wytrzyma prawdę.”

„Wszystko, co góruje nad otoczeniem, jest wielkie tam, gdzie góruje. Wielkość bowiem nie ma ustalonej miary: traci albo zyskuje przez porównanie.”

„Codziennie umieramy, codziennie bowiem uszczupla się jakaś część życia.”

„Z bliska zazwyczaj lęk jest mniejszy.”

„To dusza czyni ludzi bogatymi.”

„Żyć (…) to znaczy walczyć.”

„Praca jest powołaniem najlepszych.”

„Być pozbawionym ojczyzny to nie do zniesienia.”

„Głupcze, na co tak narzekasz i czego się boisz? Gdziekolwiek spojrzysz, widać kres wszelkiego zła. Widzisz to urwisko nad ziejącą otchłanią? Ono prowadzi ku wolności. Widzisz tę powódź, tę rzekę, tę studnię? Mieszka w nich wolność. Widzisz to nędzne, uschnięte, karłowate drzewo? Z każdej jego gałęzi zwisa wolność. Twoja szyja, twoje gardło i serce – wszystko to drogi ucieczki z niewoli. (…) Szukasz drogi na wolność? Znajdziesz ją w każdej żyle swego ciała.”

„Na cóż modlitwy? Sam siebie uczyń szczęśliwym.”

„Żadne położenie nie jest tak trudne, by przekreślało każdą możliwość szlachetnego działania.”

„Zwycięstwo bez możliwości klęski jest zwycięstwem bez chwały.”

„Tylko mężny człowiek poskromi to, co wszystkich przeraża.”

„Nauczając, uczymy się.”