Noc świętojańska

Każdego roku w czerwcu, w najkrótszą noc roku, przypadającą najczęściej około 21 czerwca, mieszkańcy wschodniej Polski obchodzą Noc Kupały. Jest to słowiańskie święto ściśle powiązane z letnim przesileniem. Jest to święto ognia i wody, słońca i księżyca, obfitości i płodności, a także szczęścia i radości. 

Noc Kupały – pochodzenie nazwy 

Noc Kupały to ściśle pogańskie święto, obchodzone jednak na terenie chrześcijańskim. W przeszłości był to obrzęd pogański, z czasem przejęty także do kalendarza prawosławnego. Nazwa Kupała pochodzi od słowiańskiego słowa, które oznacza kąpiel. Najczęściej, uroczystości obchodów, odbywają się w pobliżu zbiorników wodnych jak jeziora czy rzeki. Świętowanie rozpoczyna się wieczorem, a kończy bardzo późno w nocy. Wszystkie obrzędy poświęcone są wodzie, ponieważ zgodnie z wierzeniami, ona oczyszczała dyszę i ciało, a także oddawała piękno, miłość, zdrowie i szczęście. 

Obchody organizowane są także na Białorusi oraz na Ukrainie. Tam mieszkańcy spotykają się na tego typu świętach, aby zjednoczyć ludzi i podtrzymywać przy życiu ich kulturę oraz popularyzować ich zwyczaje. 

Jak obchodzona jest Noc Kupały? 

Wieczorem, w najkrótszą noc, gdy wszyscy się zbierają, ustawianych jest wiele straganów z tradycyjnym jedzeniem, ceramiką, rękodziełami czy ubraniami. Każdy może coś dla siebie kupić lub zjeść w duchu obchodzonego święta. Mieszkańcy i turyści podczas tych festiwali słuchają pieśni ludowych oraz oglądają występy ludowych zespołów. Wszyscy, jako jedna wspólnota, cieszą się ze wspólnie spędzanego czasu. 

Tej nocy młode kobiety, w ramach lokalnych tradycji, zakładają haftowane stroje i wieńce. Wieńce zrobione są z bylicy pospolitej, ruty, rumianku, dziurawca. O północy panny wypuszczają na wodę swoje wieńce, z zapaloną świeczką, a mężczyźni wskakują do wody i próbują je wyłapać. Zgodnie z legendami, mężczyzna, który złapie wieniec może liczyć na znalezienie nowej miłości, a dla dziewczyny jest to znak, że i ona wkrótce może spodziewać się małżeństwa. 

Inną ciekawą tradycją jest poszukiwanie kwiatu paproci. Zgodnie z legendą, kwiat ten, kwitnie w tę magiczną noc i tylko w tę, raz w roku. Znalezienie takiego kwiatu daje znalazcy nadprzyrodzone moce widzenia przyszłości, rozmawiania ze zwierzętami i ptakami, a również znajdowania ukrytego skarbu. 

W Noc Kupały rozpalano ogniska, a w nich palono różne zioła – to miało zapewnić świętującym zdrowie i urodzaj. Podczas ognisk odbywały się tańce i wykonywano wróżby. 

Noc Kupały, a Noc Świętojańska 

Kościół chrześcijański, który nie był w stanie wykorzenić tych corocznych obchodów, próbował objąć je obrzędowością chrześcijańską pod nazwą wigilia św. Jana zwana potocznie też Nocą Świętojańską. Noc Świętojańska posiada wiele podobnych obrzędów do Nocy Kupały, jednak obchodzona jest w nocy z 23 na 24 czerwca – w imieniny św. Jana Chrzciciela. 

Oba święta łączy palenie ognisk, tańce dziewczyn wokół rozpalonego ognia, plecenie i puszczanie wianków na wodzie. Dodatkowo podczas Nocy Świętojańskiej odbywały się skoki przez ognisko oraz palenie kukły. Podobnie jak Noc Kupały, Wigilia św. Jana obecnie ma charakter głównie towarzyski.