Cytaty z Aureliusza

„Jeden jest wszechświat, a składa się nań wszystko, i Bóg jeden we wszystkim, i prawda jedna.”

„Życie człowieka sprowadza się do snu, płodzenia dzieci, wypróżniania się oraz płaszczenia przed innymi, przy jednoczesnym pysznieniu się swoją władzą.”

„Życie jest krótkie. Korzystaj z teraźniejszości w sposób rozumny i słuszny. Bądź rozsądny w odpoczynku.”

„Popatrz, jak szybko wszystko ulega zapomnieniu!

„Duszyczką jesteś, dźwigającą trupa – powiedział Epiktet.”

„Co za moc ma człowiek! Czynić to tylko, co zasłuży na pochwałę Boga, i wszystko przyjmować, co mu przeznaczy Bóg!

„Zawsze wybieraj drogę najkrótszą, albowiem krótka droga jest naturalna.”

„Nikt mnie bowiem nie uwikła w brzydotę.”

„Również umieranie jest jednym z naszych życiowych zadań.”

„Nigdzie bowiem nie schroni się człowiek spokojniej i łatwiej jak do duszy własnej.”

„Kiedy wady innych sprawiają ci przykrość, spójrz na siebie i zastanów się nad twoimi własnymi. Zajmując się nimi, zapomnisz o złości i nauczysz się żyć mądrze.”

„Długość życia ludzkiego – to punkcik, istota – płynna, spostrzeganie – niejasne, zespól całego ciała – to zgnilizna, dusza – wir, los – to zagadka, sława – rzecz niepewna.”

„Ty zaś pamiętaj, że tylko istota rozumna otrzymała zdolność chętnego przyjmowania losu, a bezwarunkowo przyjmować go muszą wszystkie.”

„Usuń wyobrażenie, a usunie się i poczucie krzywdy, usuń poczucie krzywdy, a usunie się i krzywda.”

„Tak więc oto twoją chwilkę czasu przebądź według natury i pogodnie daj się rozłożyć jak spada dojrzała oliwka, która wielbi swą rodzicielkę ziemię i wdzięczna jest drzewu, co ją zrodziło.”

„Wszystko co słyszymy jest opinią, nie faktem. Wszystko co widzimy jest punktem widzenia, nie prawdą.”

„Straszną jest rzeczą, kiedy dusza zmęczy się życiem szybciej niż ciało.”

„Jeżeli coś jest dla ciebie bardzo trudne, nie sądź, że to jest niemożliwe dla człowiek w ogóle. Owszem miej to przekonanie, że co jest możliwe dla człowieka i zwykłe, to i dla ciebie jest możliwe do osiągnięcia.”

„Skutki gniewu są dużo poważniejsze od jego przyczyn.”

„Nigdzie bowiem nie schroni się człowiek spokojniej i łatwiej jak do duszy własnej; zwłaszcza ten, kto ma taką ustroń wewnętrzną, że się natychmiast zupełny znajdzie spokój, jeżeli w nią się wpatrzy. A nic innego nie nazywam spokojem jak wewnętrzny ład. jak najczęściej więc stwarzaj sam sobie tę ustroń i odświeżaj sam siebie.”

„Jakże łatwo odtrącić od siebie i odepchnąć wszelkie wyobrażenia niepokojące i niestosowne i natychmiast uzyskać pogodę ducha.”

„Zamierzam spotkać się dzisiaj z ludźmi, którzy zbyt wiele mówią, z ludźmi samolubnymi, egoistami i niewdzięcznikami. To mnie jednak nie zaskoczy i nie zdziwi, ponieważ nie umiem wyobrazić sobie świata bez ludzi tego rodzaju.”

„Nie poczytuj nigdy za pożyteczne dla siebie, co cię kiedyś może zmusić do złamania słowa, opuszczenia drogi wstydu, do nienawiści względem kogoś, do podejrzeń, przekleństw, obłudy, pożądania czegoś, co by wymagało murów i zasłon.”

„Jak wielki spokój zyskuje ten, kto nie baczy na to, co bliźni mówi, czyni lub myśli, ale na to tylko, co sam robi, by było sprawiedliwe i zbożne. Dobry bowiem człowiek nie powinien zwracać uwagi na błędy innych, lecz sam iść drogą prostą, bez zboczeń.”

„Nie żyj tak, jakbyś miał żyć lat dziesięć tysięcy. Los wisi nad tobą. Dopóty żyjesz, dopóki można, bądź dobry.”

„Nie może się człowiekowi przygodzić nic, co nie jest ludzką przygodą. A wołu, co nie jest przygodą wołu, a winnej latorośli, co nie jest przygodą winnej latorośli, a kamieniowi, co nie jest właściwe kamieniowi. Jeżeli więc każdego spotyka to, co jest zwykłe i naturalne, czemuś być miał się czuć niezadowolony? Wszakże wszechnatura nie przynosi ci nic niemożliwego do zniesienia.”

„Pilnuj, byś nigdy nie czuł wobec osobników nieludzkich tego, co oni czują wobec innych ludzi.”

„I zawsze miej w pamięci, ilu już zmian sam byłeś świadkiem. Świat – to zmiana, życie– to wyobrażenie.”

„Prawda jeszcze nikomu nie zaszkodziła.”

„Jak wszystko znika szybko (…) a przede wszystkim rzeczy pod zmysły podpadające (…) lub co z powodu pozornej swej wielkości jest na ustach wszystkich. Jak to jest drobne i mało ważne (…).”

„Dusza bowiem barwi się wyobrażeniami.”

„Należy odczuć, jakiego świata jesteś cząstką.”

„Tym silniej bowiem będziesz panem pogody ducha, gdy stale ku niej będziesz powracał.”

„Tak należy wszystko mówić i czynić, i o wszystkim myśleć, jakoby się już miało odejść z życia. Odejście zaś od ludzi, jeżeli bogowie istnieją, niczym nie jest strasznym; nie wydaliby cię na pastwę zła. Jeżeli zaś ich nie ma lub jeżeli ich ludzie nie obchodzą, to po cóż mi żyć w świecie pozbawionym bogów lub pozbawionym opatrzności?

„Jeśli życzliwość jest szczera i nieobłudna, to jest niezwyciężona.”

„Ludzie istnieją dla siebie wzajemnie. Albo ich więc pouczaj, albo znoś.”

„Z czego bowiem jesteś niezadowolony? Z przewrotności ludzi? Zastanowiwszy się raz jeszcze nad tym – co jest rzeczą rozstrzygniętą– że stworzenia rozumne istnieją dla wzajemnej pomocy i że wyrozumiałość jest częścią sprawiedliwości, i że ludzie błądzą wbrew swej chęci, i nad tym ilu to ludzi zmarło i w proch się rozsypało, którzy ze sobą nawzajem walczyli, nawzajem podejrzewali, nienawidzili, szli z sobą na noże – o tym pomyśl i odpocznij wreszcie!

„Panie, daj mi cierpliwość, abym umiał znieść to, czego zmienić nie mogę; daj mi odwagę, abym umiał konsekwentnie i wytrwale dążyć do zmiany tego, co zmienić mogę; i daj mi mądrość, abym umiał odróżnić jedno od drugiego

„Prostym, a przecież skutecznym środkiem służącym do gardzenia śmiercią jest wspomnienie o tych, którzy z uporem trzymają się życia.”

„Podobny bądź do skały, o którą się ciągle fale rozbijają. A ona stoi, a koło niej usypiają bałwany wody. „O ja nieszczęśliwy, że mnie to spotkało”.”
– Ależ nie tak! Lecz: „O ja szczęśliwy, że chociaż mnie to spotkało, żyję bez smutku, nie gnębi mnie teraźniejszość ani nie boję się przyszłości”.”

„Zaczynając dzień, powiedz sobie: zetknę się z ludźmi natrętnymi, niewdzięcznymi, zuchwałymi, podstępnymi, złośliwymi, niespołecznymi. Wszystkie te wady powstały u nich z powodu braku rozeznania złego i dobrego. Mnie zaś, którym zbadał naturę dobra, że jest piękne, i zła, że jest brzydkie, i naturę człowieka grzeszącego, że jest mi pokrewnym, nie dlatego że ma w sobie krew i pochodzenie to samo, ale że ma i rozsądek, i boski pierwiastek, nikt nie może wyrządzić nic złego. Nikt mnie bowiem nie uwikła w brzydotę. Nie mogę też czuć gniewu wobec krewnego ani go nienawidzić. Zrodziliśmy się bowiem do wspólnej pracy, tak jak nogi, jak ręce, jak brwi, jak rzędy zębów górnych i dolnych. Wzajemne więc szkodzenie sobie jest przeciwne naturze, wzajemnym zaś szkodzeniem jest uczucie gniewu i nienawiści.”

„Zawsze masz możność żyć szczęśliwie, jeśli pójdziesz dobra drogą i zechcesz dobrze myśleć i czynić.”

„Gdy cię gorszy jakiś bezwstyd, natychmiast postaw sobie pytanie: czy to możliwe, by ludzie bezwstydni nie istnieli na świecie? Niemożliwe. Nie żądaj więc niemożliwości. I ten człowiek jest jednym z tych bezwstydnych, którzy na świecie być muszą. To samo niech ci przyjdzie na myśl na widok łotrostwa, wiarołomstwa i jakiego bądź przewinienia. Bo gdy przypomnisz sobie, że jest niemożliwe, by ludzie tego pokroju nie istnieli, będziesz nawet spokojniej na taką jednostkę patrzył. (…) A cóż to tobie szkodzi? Przecież żaden z tych, którzy cię z równowagi wyprowadzają, nic takiego nie popełnił, by z tego powodu rozum twój w czymkolwiek miał stać się gorszy. A poczucie nieszczęścia i szkody właśnie w nim ma swą podstawę. A cóż to za nieszczęście lub za dziwo, że człowiek źle wychowany postępuje jak źle wychowany? Bacz, byś siebie nie musiał obwinić, żeś naprzód nie wiedział, że on to popełni. Otrzymałeś bowiem od rozumu swego zdolność pomyślenia, że on prawdopodobnie w tym zbłądzi, a przecież zapomniałeś o tym i zdumienie cię ogarnia na widok jego błędu.”

„Stąd przy każdej sprawie należy przypomnieć sobie, czy też ona nie jest jedną z tych, które nie są konieczne. A należy nie tylko strzec się czynów niekoniecznych, ale i myśli.”

„Często się dziwiłem, jak to każdy siebie więcej miłuje niż innych, a swój własny sąd o sobie ceni mniej niż sąd innych.”

„Myśl o tym, w jakim stanie ciała i duszy powinna cię zabrać z sobą śmierć i jak krótkie jest życie, jak przepastna wieczność, przeszłość i przyszłość, jak krucha wszelka materia!

„Nie należy gniewać się na bieg wypadków, bo to ich nic nie obchodzi.”

„Jako cesarz jestem pierwszy w Rzymie, jako człowiek jestem równy wszystkim ludziom na świecie.”

„Albo żadnej władzy nie mają bogowie, albo mają. Jeżeli więc nie mają, po co się modlisz? A jeżeli mają, czemuż się raczej nie modlisz o ten ich dar, byś nie czuł strachu przed niczym, nie pożądał niczego, byś nie czuł przykrości z jakiegokolwiek powodu, niż o to, aby czegoś takiego doznać lub czegoś nie doznać? Bo jeżeli w ogóle mają moc udzielania pomocy ludziom, to i w tym kierunku jej użyczyć mogą.
Ale może mi odpowiesz: – bogowie uczynili to zawisłym ode mnie.
To czy nie lepiej korzystać z tego swobodnie, co jest zawisłe od ciebie, niż jak niewolnik, w poniżeniu gonić za tym, co od ciebie nie zawisło?
A któż ci powiedział, że bogowie nie użyczają nam swej pomocy i w tych sprawach, które od nas zawisły?
Zacznij więc o to się modlić, a zobaczysz.
Ten modli się: jakbym mógł się przespać z tą kobietą!
A ty módl się: obym nie pragnął jej miłości!
Inny: jak się pozbędę tamtego!
A ty: obym nie czuł potrzeby pozbycia się go!
Inny: obym dziecka nie stracił!
A ty: obym się nie lękał straty!
W ogóle tak się módl, a zobaczysz skutek.”

„Jak wielki spokój zyskuje ten, kto nie baczy na to, co bliźni mówi, czyni lub myśli, ale na to tylko, co sam robi, by było sprawiedliwie i zbożnie. Wszystko bowiem, cokolwiek czynię sam, czy z pomocą obcą, powinno jeden tylko cel mieć na oku: pożytek i korzyść społeczną.”

„Kiedy wady innych sprawiają ci przykrość, spójrz na siebie.”

„Jeżeli mi ktoś potrafi udowodnić i przekonać mnie, że niedobrze myślę lub działam, z radością postępowanie swe zmieniam. Szukam bowiem prawdy, a ta nigdy nikomu nie zaszkodziła. Szkodzi zaś sobie ten, kto trwa we własnym błędzie i nieświadomości.”

„Co nie jest pożyteczne dla roju, i dla pszczoły nie jest pożyteczne.”

„Zastanów się, o ile częściej cierpisz z powodu swego gniewu i żalu, niż z powodu rzeczy, które wprawiają cię w gniew i wzbudzają żal.”

„Oblicze gniewne jest całkowicie sprzeczne z naturą. A gdy się to dzieje często, to normalny wygląd zamiera, albo wreszcie zanika zupełnie, tak że w ogóle nie można go całkiem wskrzesić. Toteż staraj się zrozumieć, że jest to nieporozumienie. Jeżeli zginie w nas i uświadomienie sobie błędu, to jakiż jeszcze powód życia?

„Możesz zacząć życie nowe. Jeszcze raz przyjrzyj się sprawom tak, jak zwykłeś to czynić. Na tym bowiem polega odrodzenie życia.”

„Niezdobytą warownię przedstawia dusza wolna od namiętności.”

„Nie zasługuję na to, bym sam sobie wyrządzał przykrości, bo i nigdy nikomu innemu dobrowolnie nie wyrządziłem przykrości.”

„Usuń poczucie krzywdy, a usunie się krzywda.”

„Nie czyń nic bez rozwagi, lecz tylko według zasady dobrze obmyślanej.”

„Trzeba ludzi znosić, jeśli nie umie się ich poprawić.”

„Odosobnienia szukają sobie na wsi, nad morzem i w górach. Ty też przywykłeś tęsknić za tym najbardziej. Wszystko to jednak jest nadzwyczaj prostackie. Można bowiem, o jakiej tylko chcesz porze, samotnię odnaleźć, zwróciwszy się do samego siebie. Nigdzie człowiek nie znajdzie spokojniejszego ani bardziej wolnego od zadań odosobnienia niż we własnej duszy, a przede wszystkim taki człowiek, który ma wewnątrz to, nad czym pochyliwszy się w skupieniu, zaraz odnajdzie pełny spokój. (…)

„Nie należy się gniewać na bieg wypadków. Nic ich to bowiem nie obchodzi.”

„A choćbyś pękł, nie zmieni się postępowanie ludzi.”

„Nie niepokój się o przyszłość. Staniesz bowiem tam, gdy będzie potrzeba, uzbrojony w ten sam rozum, którego zażywasz wobec wypadków bieżących.”

„A i ten, kto się ubiega za rozkoszami jako za dobrem, a unika przykrości jako zła, grzeszy przeciw bóstwu.”

„Najtrudniej dotrzeć do siebie samego.”

„Nasze życie jest tym, co zeń uczynią nasze myśli.”

„Nie tylko współoddychaj otaczającym powietrzem, ale też współmyśl otaczającym wszystko myśleniem.(…)

„Nie chlubą jest uciec przed śmiercią, lecz uśmiechnąć się gdy i ona się do ciebie uśmiecha.”

„Kochaj sztukę, której się nauczyłeś, i w niej znajdź spokój.”

„Nie marnowałem czasu na badanie tajemnic nieba.”

„Sztuka życia ma większe podobieństwo z atletyką niż z tańcem, bo trzeba być w pogotowiu i stać bez trwogi wobec wypadków, nawet nieprzewidzianych.”

„Skromnie przyjmować, spokojnie tracić.”

„To nie ubóstwo nas nęka, tylko pragnienie bogactwa.”

„Budząc się rano, pomyśl jaki to wspaniały skarb żyć, oddychać i móc się radować.”

„Każdą pracę wykonuj, jakby miała ona być ostatnią w życiu.”

„Wypadki zewnętrzne ani troszeczkę nie dotykają duszy ani nie mają wstępu do duszy, ani nie mogą duszy zmienić, ani poruszyć. Zmienia się i porusza ona sama siebie. A do jakich sądów sama się wzniesie, takie wydaje o tym, co się jej zdarza z zewnątrz.”

„Zajrzyj w siebie! W twoim wnętrzu jest źródło, które nigdy nie wyschnie, jeśli potrafisz je odszukać.”

„Dzisiaj wydobyłem się z wszelkich trudności, a może raczej odrzuciłem wszystkie trudności. Nie były bowiem na zewnątrz, ale w środku, w osądach.”

„Najważniejsza jest prostota.”

„Życie – to wojna i przystanek chwilowy w podróży.”

„Życie mężczyzny jest ufarbowane na kolor jego wyobraźni.”

„Człowiek tyle jest wart, ile warte są sprawy, którymi się zajmuje.”

„O własnych stój siłach – nie zaś podtrzymywany.”

„Wnikaj w intencje każdego człowieka. Ale pozwól też każdemu wnikać w intencję twoją własną.”

„Wszystko jest nawzajem powiązane, a węzeł to święty.”

„Ale kto czci duszę rozumną, ogarniającą wszechświat i społeczeństwo, o żadną z innych rzeczy już się nie troszczy. Ponad wszystko duszę własną utrzymuje w takim stanie, aby była rozumna i społeczna i czynna, i śpieszyła z pomocą bliźniemu, który do tego samego celu dąży.”

„Śmieszne to, że nie usuwamy się przed grzechem własnym, co jest możliwe, a usuwamy się przed obcym, co jest niemożliwe.”

„O tyle więcej niż siebie samych lękamy się bliźnich, co też oni o nas pomyślą.”

„Śmierć jest tym samym co narodziny, misterium natury.”

„Cała bowiem ziemia – to punkcik, a w niej jakimże kącikiem część zamieszkana.”

„Wnet zapomnienie o wszystkim przyjdzie na ciebie. I wnet zapomnienie wszystkich o tobie.”

„Jak lekarze zawsze mają pod ręką narzędzia i noże do niespodziewanych operacji, tak i Ty miej w pogotowiu stałe zasady, byś mógł świadomie oceniać sprawy ludzkie.”

„Snem. Przerażającym snem jest życie.”

„Polub twoją pracę, nawet gdyby była mało znacząca i odpoczywaj przy niej.”

„Zawsze masz możność żyć szczęśliwie, jeśli pójdziesz dobrą drogą i zechcesz dobrze myśleć i czynić. A szczęśliwy to ten, kto los szczęśliwy sam sobie przygotował. A szczęśliwy los – to dobre drgnienie duszy, dobre skłonności, dobre czyny.”

„Nie godzi się, aby twoja dusza czuła się zmęczona tym życiem, zanim nie zmęczy się nim ciało.”

„Nie żyj tak, jakbyś miał zamiar żyć dziesięć tysięcy lat. Nieuniknione wisi nad tobą. Dopóki żyjesz, dopóki można – bądź dobry.”

„Ludzie, którzy pragną się jeden nad drugim wywyższyć, przed sobą wzajem się poniżają.”

„Jakże jest okrutne nie pozwalać ludziom dążyć do tego, co się im wydaje stosowne i korzystne. A przecież poniekąd nie pozwalasz im na to, skoro się gniewasz, gdy błądzą. Na ogół bowiem dają się porywać pewnym popędom w mniemaniu, że to jest stosowne i pożyteczne.”
– Ależ tak nie jest.”
– A więc poucz i pokaż, ale bez gniewu.”