Głagolica

Głagolica 

Głagolica, lub inaczej alfabet głagolicy, to najstarsze znane pismo słowiańskie, które zostało wprowadzone w połowie IX wieku i było używane w świecie słowiańskim aż do XVI wieku, kiedy to ostatecznie zostało zastąpione pismem łacińskim.

Nazwa pisma pochodzi od chorwackiego czasownika glagoljati, który ma 2 znaczenia: mówić, wypowiadać i służyć mszy w języku staro-cerkiewno-słowiańskim, i oznacza najstarszy słowiański język literacki. Nic dziwnego, że czasownik glagoljati wywodzi się dalej od staro-cerkiewno-słowiańskiego słowa wypowiedź.

Co ciekawe, nazwa ta została ukuta dopiero w XVI wieku na terytorium Chorwacji. Należy zauważyć, że do tego czasu Głagolica była używana tylko w Chorwacji i została już zastąpiona pismem łacińskim w pozostałej części świata słowiańskojęzycznego.

Kto stworzył alfabet głagolicy? 

Uważa się, że twórcami głagolicy byli święci bracia Cyryl i Metody, chrześcijańscy misjonarze z Salonik w Cesarstwie Bizantyńskim. Dokładniej, wynalezienie pisma głagolicy przypisuje się Cyrylowi. Uważa się, że opracował skrypt, aby wprowadzić chrześcijaństwo i pismo wśród niepiśmiennych, pogańskich plemion słowiańskich.

Jednak pochodzenie głagolicy jest nieco bardziej złożone, a na jej genezę istnieją nie mniej niż 43 różne teorie. Na szczęście teorie te można podzielić na 3 grupy:

• egzogeniczny – Głagolica została stworzona w odniesieniu do niektórych innych skryptów, które ją poprzedzały i datuje się znacznie dalej niż w IX wieku.
• endrogeniczny – Pismo głagolicy jest całkowicie wyjątkowe i nie możemy mówić o żadnym innym słowiańskim piśmie, które istniało wcześniej.
• egzogeniczno-endrogeniczny – Teorie te zakładają istnienie jakiegoś starszego pisma, ale utrzymują, że głagolicki system znaków był całkowicie oryginalny.

Niektórzy z największych chorwackich uczonych, którzy zajmowali się tymi zagadnieniami, są zwolennikami teorii egzogenicznych. Ale jedno jest pewne: alfabet głagolicy był pierwszym skryptem używanym do transkrypcji Starosłowiańskiego kościoła. 

Znaki Głagolicy 

Istnieje 41 znaków Głagolicy, jakie znamy dzisiaj, ale liczba ta może się różnić w zależności od typu. Nie wiadomo, ile liter było w oryginalnym piśmie głagolicy. Wszystkie litery miały nazwy, m.in. np.: a – az, b – buky, v – vêdê itd. (rozmieszczenie liter było oczywiście inne niż w dzisiejszym alfabecie).

Pismo nazywa się azbuki (chorw. azbuka), a nazwa pochodzi od nazw pierwszych dwóch liter, az i buky. A tak przy okazji, termin alfabet jest ukuty przez tę samą analogię: alfa + beta.

Litery głagolicy były również używane jako cyfry. Ich wartość liczbowa odpowiada ich kolejności alfabetycznej i łatwo je rozpoznać jako liczby, ponieważ albo miały kropki z każdej strony, albo ligaturę powyżej.

Istnieją 2 rodzaje pisma głagolicy: okrągłe i kwadratowe, w zależności od kształtu znaków. Okrągły typ był używany w całym słowiańskojęzycznym świecie, podczas gdy kwadratowa Głagolica, wprowadzona w XIII wieku, jest wyłącznie chorwacka. Właściwie istnieje jeszcze trzeci typ, wariant trójkątny – ten typ jest najstarszy, a jego istnienie odkryto znacznie później.